Hidrosefali Hastalığı

Hidrosefali Nedir?

Bir beyin rahatsızlığı olan hidrosefali, beynin iç kısmında ve çevresinde su toplanması probleminin oluşturduğu hastalığın ismidir. Bahse konu su beyin-omurilik sıvısının aşırı bir şekilde birikmesi sonucu ortaya çıkar. Bu rahatsızlık doğumun ilk günün itibaren veya zamanla ortaya çıkabilir. Bu sıvının aşırı bir şekilde birikmesi ve absorbe edilememesi sonucu kafanın şeklinde bozukluk meydana geleceği gibi beyin fonksiyonları da olumsuz bir şekilde etkilenebilmektedir. Beyin-omurilik sıvısı sürekli üretilerek beynin darbeler karşısındaki savunmasının arttırılmasını ve dolaşımı sağladığı gibi beyin basıncını da dengelemektedir. 

Yapılan araştırmalara göre doğan her 600 çocuktan birinde bu rahatsızlık görülmektedir.  Yetişkin insanlarda ise genellikle 60 yaş üstü bireyler bu problem ile karşı karşıya kalmaktadır. 

Hidrosefali Nedenleri

Birbirinden bağımsız ve farklı nedenler beyindeki sıvı dolaşımını etkileyebilmektedir. Beyin-omurilik sıvısındaki artışın sebebi genellikle iki ana grupta incelenmektedir. Birincisi sıvının dolaştığı haznede yaşanan tıkanıklık; ikincisi ise üretimi sürekli devam eden bu sıvının emilimini gerçekleştirmek ile görevli örümceksi zarın işlevini kaybetmiş olması olarak ortaya çıkmaktadır. 

Tıkanma nedeni ile oluşan hidrosefali en sık rastlanan vakalardandır. Beyin-omurilik sıvısının dolaşımını bir yerde oluşarak durduran tıkanma, sıvının örümceksi zar tarafından emilmesinin engellenmesine ve sonuç olarak su seviyesinin artmasına neden olabilmektedir. Böylece su birikerek artmaya ve dolayısı ile beyne basınç yaparak, beyin dokusunun zarar görmesine neden olmaktadır. Tıkanma çeşitli nedenlerle meydana gelebilmektedir. O bölgeye yerleşmiş bir beyin tümörü dahi sıvı akışını engelleyerek tıkanmaya sebep olabilmektedir. 

Emilim bozukluğu nedeni ile meydana gelen hidrosefali ise özellikle yeni doğanlarda örümceksi zar dokusunun yeterince gelişememiş ve görevini tam anlamı ile yapamıyor olmasıdır. Diğer nedenler ise beyin zarı iltihabı (menenjit) ve beyin ile zar arasında oluşan kanamalardır. Bu kanamalar genellikle kafa yaralanmaları ile ortaya çıkmaktadır. Hidrosefali nedenleri bu şekilde açıklanabilir. 

Hidrosefali Nedenleri Nelerdir?

• Beyin içi kanamaları,
• Kafa travmaları,
• Beyin tümörleri,
• Erken doğuma bağlı kanamalar
• Menenjit
• Doğumsal anomaliler (meningomiyelosel

Hidrosefali Belirtileri Nelerdir?

Küçük yaşlarda görülen en önemli Hidrosefali belirtisi başta görülen şekil bozuklukları ve aşırı büyümedir. Kafatası kemiklerinin birleşip sertleşmesi 6-10 yaş arası gerçekleştiğinden küçük yaşta meydana gelen hidrosefali rahatsızlığının en önemli belirtisi budur. Ancak tek belirti bu değildir. Aynı zamanda çocuk hastaların başında görülen büyümenin tek nedeni her zaman hidrosefali olmayabilmektedir. Eğer baştaki büyümenin nedeni hidrosefali ise baş çok hızlı bir şekilde büyüyecek, alın ileri doğru çıkık ve düz olacak, gözler aşağı itilmiş şekilde bir görüntü oluşacaktır. Göz akı renkli kısmın üst tarafından da belirgin bir şekilde görülebilmektedir. (Bu belirti tıp literatüründe batan güneş olarak anılmaktadır.) Eğer hidrosefali çok hızlı bir şekilde oluşur ve baştaki büyüme hızlı gelişirse içerideki sıvının beyne şiddetli bir şekilde baskı yapması sonucu zekâ geriliği, kas sertliği ve felç oluşabilir. Kafatası kemikleri birleştikten sonra meydana gelen vakalarda baş büyüme problemi gerçekleşmez ve bu bakımdan belirtiler daha çok kusma, şiddetli baş ağrıları, denge bozuklukları, zihinsel yetilerde giderek artan bozukluk ve buna bağlı olarak gelişen bunama, huzursuzluk ve zamanla bellek yitimi şeklinde görülmektedir. Görüldüğü üzere hidrosefali belirtileri bebek, çocuk ve yetişkinlerde farklı şekillerde ortaya çıkmaktadır.

Zamanında müdahale edilmez ise; beyindeki sıvı artışı buna bağlı olarak basınç arttıkça hasta yürümede zorlanır ve dengeyi sağlamada güçlük çekmektedir. Göz ardında bulunan ağ tabaka şişmeye başlar. Yaşlılarda ortaya çıkan hastalık hızlı gelişirse kısa sürede bunama, idrar kaçırma ve bunun gibi durumlarla karşılaşılabilmektedir.

Hidrosefali Nasıl Tedavi Edilir?

Hidrosefali hastalığının ilaçlarla tedavisi mümkün değildir. Sadece beyin ve sinir cerrahisi uzmanları tarafından yapılacak cerrahi girişimlerle hidrosefali düzeltilebilir.

Seçilecek cerrahi girişim şekilleri hidrosefalinin altta yatan sebebine göre farlılık gösterecektir.??Eğer beyin-omurilik sıvısının dolaşımının bozulmasına neden olan bir tıkanıklık varsa neden olan tıkanıklığa (tümör, kist v.b.) yönelik cerrahi tedavi yapılabilir. Tıkanıklık açılamıyorsa beyin-omurilik sıvısının beyin içi dolaşım yolları cerrahi girişimlerle değiştirilebilir. ?

Hastaların çoğunluğunda beyin-omurilik sıvısının dolaşımını eski haline getirmek mümkün olmadığı için sıvının beyinden başka bir vücut boşluğuna aktarımı sağlanmalıdır. Bu aktarım için "şant" adı verilen ince uzun elastik, silikon bir boru kullanılır. Tek yönlü ve kontrollu hızda çalışması için kafa derisinin altında sistemin "pompa" denilen parçası bulunur. Fazla olan beyin-omurilik sıvısı bu ince boru sayesinde vücudun başka bir bölgesine taşınır. Böylece beyin içindeki basıncın artması önlenir. Ancak beyinde aralıksız olarak su üretildiği için bu sistem sürekli olarak çalışmak zorundadır.

Hastanın beyin tomografisi çekilerek hastalık tanısı konmaktadır. Sıvıyla dolu olan boşluklar bilgisayar ortamında izlenmektedir. Tümör ve kist gibi tıkanıklık yüzünden ortaya çıkan hidrosefali bu şekilde net olarak görülebilmektedir. Tomografinin yanında özel enjeksiyonlar yardımı ile röntgen görüntüsü alınarak beyindeki sıvı akışının yönü tespit edilmeye çalışılmaktadır. Bu sayede hidrosefalinin örümceksi zarda meydana gelen problem yüzünden oluştuğu bu yüzden gerçekleşemeyen sıvı emilimi nedeniyle meydana geldiği tespit edilebilmektedir. 

Birçok vaka cerrahi operasyonla tedavi edilmektedir. Bu nedenle hidrosefali nasıl tedavi edilir sorusu karşımıza farklı cevaplar çıkarabilmektedir. Örneğin sıvı kanallarındaki daralmalar ve dördüncü karıncıkta meydana gelen tıkanma beyin tabanı boşluğuna ve karıncıklara yerleştirilen tüp yardımı ile sıvının boşaltılması sonucu tedavi edilmektedir. Diğer vakalarda uygulanabilecek yöntemde ise karıncıklarda bulunan sıvı damar yolu ya da karında bulunan periton boşluğuna bağlanarak tahliye edilmektedir. Şant ameliyatı olarak anılan bu işlemde sıvının farklı yöne akmaması için bir tür kapakçık kullanılmaktadır. Kafatasına açılan küçük bir delik yardımı ile karıncıklardan karın bölgesine ya da boyun toplardamarına giden bir tüp bağlanmaktadır. Bu tüplere şant adı verilmektedir ve işlem sonrası hastada ömür boyu takılı kalmaktadır. Bu sayede örümceksi zar dokusunun yerine getiremediği sıvı emilim işlemi gerçekleşerek hastalık durdurabilmektedir. 

Hidrosefali Hangi Yaşlarda Daha Sık Görülür?

Hidrosefali her yaşta görülebilir, ancak sıklıkla çocuklarda ve yaşlılarda (60 yaşın üzerinde) olur.

Hidrosefali Tanısı Nasıl Konulur?

• Beyin Tomografisi, 
• Manyetik Rezonans Görüntüleme, 
• Beyin Ultrasonografisi (yenidoğan döneminde)